Wat is ethiek? Hoe kan aandacht voor ethische aspecten bij e-health bijdragen aan betere zorg? Welke ethische vraagstukken leven er op het gebied van e-health? In dit deel schetsen we onze visie op de ethische kant van e-health.

Wat is ethiek nou eigenlijk? Het centrum voor ethiek en gezondheid (CEG) formuleert het als volgt: ethiek is nadenken over goed handelen. Centraal staat de vraag wat goed is om te doen in concrete situaties. Het reflecteren, het voeren van een gesprek, en het wikken en wegen heeft altijd betrekking op het handelen in de praktijk. Praktische vragen zijn het startpunt. Nadenken over het goed praktisch handelen is niet voorbehouden aan professionals of ethici. Ethiek is een vak dat wordt bedreven door ethici, maar je afvragen wat juist is, die ethische vragen raken ons allemaal.

Binnen de gezondheidszorg is ‘goed handelen’ uiteraard een belangrijk thema. Het gaat dan niet alleen om grote klassiek medisch-ethische thema’s zoals euthanasie, abortus of orgaandonatie. Ook bij het omgaan met dilemma’s in de dagelijkse praktijk is ethiek van belang. Die praktijk staat steeds meer onder invloed van technologie. De impact van technologie op de gezondheid en de zorg is enorm. Geneesmiddelen, hulpmiddelen, robotica, beeldvormende diagnostiek en allerlei andere middelen hebben forse impact. Dat geldt ook voor het inzetten van digitale middelen ter ondersteuning van zorg en gezondheid. Deze middelen hebben impact op het handelen van zorggebruikers en zorgverleners en beïnvloeden de relatie tussen die twee groepen. Of die impact nu groot/disruptief of bescheiden/marginaal is, het roept ethische vragen op. En daarover moet het gesprek worden gevoerd. Niet om de inzet van e-health ter discussie te stellen, maar om na te gaan hoe e-health waarde toevoegt aan alle betrokkenen en bijdraagt aan betere zorgverlening en betere gezondheid. In het geval geen waarde toevoegt is het raadzaam om de inzet van e-health in die specifieke context opnieuw te bekijken.

• Het in een vroeg stadium nadenken over ethische aspecten helpt bij het inzetten van e-health voor betere zorg/gezondheid; Ethiek is er niet om op de rem van innovatie te trappen maar kan leiden tot betere innovatie en het kan de implementatie ervan versoepelen;
  
• Laat ethiek bij e-health niet alleen over aan ethici; Zij kunnen ondersteunen, maar uiteindelijk is het aan ons allemaal om de vraag te beantwoorden wat goede digitale zorg is;
  
• Ethiek is geen vak van checklists; Het gaat om het bewust omgaan met waarden en dat is meer dan een afvinklijstje. In ethiek gaat het om een proces en een benadering waarbij dialoog cruciaal is;
  
• Ethiek is onderdeel van de keuzes die we maken, elke dag opnieuw;
  
• Ethische reflectie moet onderdeel zijn van elke e-health ontwikkeling;
  
• Ethiek bij e-health speelt op verschillende niveaus; Op elk niveau kunnen andere vraagstukken, dilemma’s en mogelijke oplossingen aan de orde zijn.

Het niveau van de samenleving

Het niveau van zorginstellingen & organisaties

Het niveau van het individu [relatie zorgverlener - patiënt]

Over ethiek raak je nooit uitgepraat. Er is bijzonder veel geschreven over ethiek en de verschillende stromingen die het kent. Wij willen en kunnen niet alle aspecten behandelen/benoemen in dit kennismagazine. Het gaat ons er vooral om dat u ermee aan de slag gaat. In deze versie van het kennismagazine kiezen we ervoor om drie thema's aan te halen, onder meer voortkomend uit de behoefte die is opgemerkt tijdens de bijeenkomst van 29 september 2017.

Zowel ethiek als e-health zijn veelomvattende thema’s. Toch kunnen we uit discussies in de praktijk en in het politieke debat een aantal terugkerende thema’s destilleren.

Data gebruiken voor betere zorg lijkt vanzelfsprekend, maar bij dat gebruik ontstaan belangrijke ethische vragen.

Is e-health geschikt voor iedereen? Werpt het drempels op of kan het die juist verlagen?

E-health wordt ingezet in de relatie tussen zorgverlener en patiënt en precies daar ontstaan nieuwe ethische vragen.